Mae’r Bil Digartrefedd a Dyrannu Tai Cymdeithasol (Cymru), a gyflwynwyd yn ddiweddar, yn nodi eiliad allweddol yn yr ymdrech genedlaethol i ddod â digartrefedd i ben yng Nghymru. O safbwynt Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol (BPRh) Caerdydd a’r Fro, mae’r Bil yn cynnig cyfle hanfodol i gryfhau cydweithio rhwng iechyd, tai a gofal cymdeithasol — gan roi atal ac ymyrraeth gynnar wrth galon ein hymateb i angen tai.
Mae’r Bil yn adeiladu ar ethos ataliol Deddf Tai (Cymru) 2014, gan gynnig dyletswyddau cryfach i wasanaethau cyhoeddus i “ofyn a gweithredu” lle ceir risg o ddigartrefedd. Mae’r dull hwn yn cyd-fynd â’n model integredig o ofal, lle gall nodi bregusrwydd yn gynnar — boed trwy ofal sylfaenol, timau rhyddhau ysbytai, gwasanaethau iechyd meddwl neu asesiadau gofal cymdeithasol — arwain at gymorth amserol sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn ac yn lleihau’r risg o argyfwng. Mae’n atgyfnerthu pwysigrwydd tai fel ffactor sy’n pennu iechyd a lles, ac yn ein herio i weithio ar draws systemau i sicrhau nad oes neb yn cael ei esgeuluso.
Yn bwysig, mae’r Bil yn rhoi mwy o bwyslais ar rôl cyrff cyhoeddus, gan gynnwys iechyd a gofal cymdeithasol, i weithio gyda darparwyr tai i ddarparu ymatebion cydgysylltiedig. Mae’n cynnwys darpariaethau i gefnogi dull Cenedlaethol o Ailgartrefu’n Gyflym (Rapid Rehousing), sy’n anelu at leihau’r amser a dreulir mewn llety dros dro ac i ddarparu cartrefi diogel cyn gynted â phosibl. Mae hyn yn hanfodol o safbwynt iechyd, gan fod ansicrwydd tai tymor hir yn hysbys i niweidio canlyniadau iechyd corfforol a meddyliol.
Mae’r myfyrdodau a rannwyd gan ein partneriaid yn Platfform ar ddatblygiad y Bil yn amlygu rôl ganolog profiad byw wrth lunio ei gynllun. Cyfrannodd dros 340 o bobl eu lleisiau at yr ymgynghoriad, gan gynnwys unigolion gyda phrofiad byw o ddigartrefedd, salwch meddwl, ac anghydraddoldeb strwythurol. Mae’r Bil hefyd yn cynnig diwygiadau ymarferol i’r system ddyrannu tai, gan sicrhau bod gan bobl sy’n profi’r anfantais fwyaf fynediad tegach at dai cymdeithasol. Mae’r ffocws hwn ar degwch a chydgynhyrchu yn cyd-fynd yn agos â gwerthoedd a pholisïau’r BPRh o drawsnewid cynhwysol dan arweiniad y gymuned.
Er bod y newidiadau arfaethedig yn dod â chostau cysylltiedig, mae’r buddion ehangach yn sylweddol. Mae modelu’n awgrymu y gallai’r diwygiadau arbed miliynau i’r sector cyhoeddus dros y degawd nesaf, gyda gwelliannau sylweddol mewn canlyniadau iechyd, gofal cymdeithasol ac addysg. Mae’r cynllun gweithredu cam-wrth-gam yn rhoi amser i bartneriaethau fel ein un ni ddatblygu capasiti lleol ac ymgorffori’r newidiadau mewn ffordd gynaliadwy, gyda ffocws ar effaith hirdymor.
I’r BPRh, mae’r Bil hwn yn cryfhau’r achos dros gydnabod tai nid yn unig fel lloches, ond fel rhan annatod o daith ofal unigolyn. Mae’n ein gwahodd i ymgorffori ymwybyddiaeth o dai ymhellach yn ein llwybrau clinigol a gofal, buddsoddi mewn arferion ataliol, ac annog partneriaethau hyblyg sy’n ymateb i’r realiti cymhleth y mae pobl yn ei wynebu.
Rydym yn croesawu egwyddorion y Bil ac yn edrych ymlaen at gydweithio â phartneriaid, cymunedau a phobl â phrofiad byw i sicrhau bod y diwygiadau hyn yn cael effaith wirioneddol — gan greu rhanbarth lle mae digartrefedd nid yn unig yn cael sylw, ond yn cael ei atal yn weithredol.